Voorkom huidkanker

Huidkanker is de kankersoort die het meeste voorkomt. Er zit dan een vreemd plekje op je huid, en dat plekje groeit, jeukt of bloedt. De kans op huidkanker wordt groter als je ouder wordt. De belangrijkste oorzaak van huidkanker is UV-straling van de zon.

Er zijn verschillende soorten huidkanker. Deze 3 soorten huidkanker komen het meeste voor:

Melanoom is de meest gevaarlijke een vorm van huidkanker, er zit dan een kwaadaardige tumor in de huid die kan uitzaaien. Zonverbranding in je jeugd is de belangrijkste oorzaak van het ontwikkelen van een melanoom. Als een melanoom op tijd herkend en behandeld wordt, is de kans op genezing groot. Ga met gekke plekjes op je huid dus altijd naar de huisarts. Lees meer

Basaalcelcarcinoom (BCC) is de meest voorkomende vorm van huidkanker die zich uit zich door een klein wondje dat maar niet geneest, een glanzend bultje of een plekje dat makkelijk bloedt. BCC ontstaat door veel zonblootstelling gedurende je leven, of door acute zonblootstelling met verbranding. BCC’en blijven groeien, daarom is het belangrijk om ze altijd te behandelen. Een BCC is helemaal te genezen maar kan terugkomen op andere plaatsen op je lichaam.

Plaveiselcelcarcinoom (PCC) uit zich als een ruw bultje of een klein wondje op de huid dat langzaam groter wordt. PCC is meestal goed te genezen, maar kan op termijn doorgroeien in de diepte waar het onderliggende weefsels beschadigd. Daarom moet het altijd behandeld worden. De belangrijkste oorzaak is vaak en langdurige blootstelling aan de zon.

Er zijn ook vormen van huidkanker die heel weinig voorkomen, zoals merkelcelcarcinoom, talgkliercarcinoom en atypisch fibroxanthoom.

Je wil voorkomen dat je huid verbrand om een beschadigde huid en huidkanker te voorkomen. Alleen door af en toe met zonnebrandcrème te smeren bescherm je je huid helaas niet voldoende. Je kunt zonbescherming zien als een recept waarvoor je meerdere ingrediënten nodig hebt, en het één niet zonder het ander kan. Daarom is het advies dat je zowel schaduw zoekt (weren), je huid beschermt met kleding en een zonnebril (kleren) èn dat je zonnebrandcrème smeert met een zonbeschermingsfactor (SPF) van 30 of hoger, die ook een UV-A filter bevat.

Het is belangrijk om de schaduw op te zoeken op zonnige dagen, wanneer de zonkracht 3 of hoger is. Meestal is dit in de periode van april tot en met september, tussen 12:00 en 15:00 uur. Maar ook op bewolkte dagen, in het vroege voorjaar en vroeger of later op de dag kan de zonkracht sterk zijn. Je kunt schaduw zoeken onder bomen, afdakjes of een schaduwdoek. Ook kun je zelf een parasol meenemen om schaduw te creëren. Het is wel goed om te weten dat veel materialen nog steeds wat zonlicht doorlaten én dat zonlicht gereflecteerd wordt op de grond. Het is daarom slim om ook als je in de schaduw zit en de zonkracht hoog is, beschermende kleding en zonnebrandcrème te gebruiken zodat je zeker weet dat je huid niet beschadigt.

Er zijn verschillende manieren waarop je je met kleding kunt beschermen tegen de zon! Je kan in plaats van een hemdje een shirt met lange mouwen aantrekken en een lange broek of rok. Ook is het goed om op de stof te letten; hoe strakker een stof is gewoven, hoe meer bescherming hij biedt. Een linnen of spijkerbroek is dus beter dan een synthetische broek. Laagjes kleding bieden ook meer bescherming en donkere kleuren absorberen meer licht dan lichte kleuren. Donkere kleuren voelen wellicht warmer, maar beschermen dus wel beter tegen de zon. Vergeet ook nooit een zonnebril om je ogen te beschermen en een hoed om je nek, oren, en gezicht te beschermen. En, het advies is om naast kleren, ook op tijd de schaduw op te zoeken en jezelf in te smeren met zonnebrandcrème. Dan is de kans op beschadiging van je huid het kleinste!

In uv-werende kleding speelt de Ultraviolet Protection Factor (UPF) een rol. De UPF is een cijfer dat aangeeft hoe goed de kleding je beschermt tegen uv-A en uv-B-straling. Dit is handig, want dan weet je meteen hoeveel bescherming je kleding biedt. Het UPF-cijfer in kleding wordt berekend door verschillende factoren, zoals de dichtheid van de stof, het soort stof, de kleur, de dikte, en de rekbaarheid. Een UPF van 15-20 staat voor goede zonbescherming, UPF 25, 30 en 35 als zeer goed, en UPF 40, 45, 50 en 50+ als uitstekend. Met deze getallen in je achterhoofd kun je het UPF-label checken als je uv-werende kleding koopt.

Je smeert alle delen van de huid in die beschermd moeten worden tegen de zon. Het is belangrijk om te kiezen voor een zonnebrandcrème die een SPF (Sun Protection Factor) van minimaal 30 heeft en zowel beschermt tegen uv-A- als uv-B straling. Als je voldoende smeert heb je minimaal 7 theelepels nodig voor je hele lijf.

1 theelepel zonnecrème voor gezicht inclusief oren, nek en hals

2 theelepels zonnecrème voor borst en rug

2 theelepels zonnecrème voor schouders, armen en handen

2 theelepels zonnecrème voor benen en voeten

Ook is het belangrijk dat je je een half uur voordat je naar buiten gaat insmeert én dat je elke 2 uur opnieuw smeert. De meeste crèmes hebben moeten namelijk een halfuur intrekken voordat ze hun werk doen. Maar, het belangrijkste is dat je dik smeert en geen plekjes vergeet. Om smeren aan te wennen kun je een ‘smeerroutine’ aanleren, bijvoorbeeld door je in te smeren voor- of nadat je tandenpoetst. Tip: vergeet de oren en nek niet in te smeren!

SPF staat voor Sun Protection Factor en geeft aan hoe goed je beschermd wordt tegen uv-B stralen. Als je een dunne laag smeert, heb je ook een lagere SPF en ben je dus minder beschermd, waardoor het belangrijk is dat je altijd een dikke laag smeert. Kies het liefst altijd voor een zonnebrandcrème met een SPF van minimaal 30, die ook een uv-A filter bevat.

Kinderen doen het gedrag van hun ouders graag na, ook als het gaat hoe om te gaan met de zon. Geef daarom het goede voorbeeld. Smeer jezelf én je kind in met beschermingsfactor 30 (SPF 30) of hoger, die ook een uv-A filter bevat. En oefen ook eens met ‘samen insmeren’, waardoor het kind leert hoe zichzelf in te smeren!

Je lippen zijn kwetsbaar en zullen eerder dan je andere huid beschadigen. Dus het is belangrijk ook je lippen tegen de zon te beschermen. Huidkanker op de lip komt steeds vaker voor. Dermatoloog dr. Daniel Kadouch legt uit hoe je dat voorkomt: https://www.libelle.nl/gezondheid/huidkanker-lip-voorkomen-expert~b8967500/

Zweten en zwemmen zorgen ervoor dat de zonnebrandcrème na een poosje verdwijnt, en door je na het zwemmen af te drogen wrijf je de zonnebrandcrème er nog verder af. Daarom kun je het beste een ’waterresistant’ zonnebrandcrème gebruiken én deze elke 2 uur opnieuw aanbrengen. Als je veel zweet (bijvoorbeeld tijdens buitensport) is het zelfs beter om elk uur even een nieuw laagje crème te smeren.

Hoeveel haar je hebt en welke kleur het heeft is van invloed op je zonbescherming. Over het algemeen biedt dikker haar meer bescherming en geven donkere kleuren haar meer bescherming dan lichtgekleurde haren. Mensen zonder haar of met dun, lichtgekleurd haar moeten hun hoofdhuid dus extra goed beschermen tegen de zon.

Ja! Ook al ‘voelt’ het op bewolkte dagen misschien niet zo, veel zonnestralen komen gewoon door de wolken heen. De temperatuur heeft geen invloed: op een koele, zonnige dag kan de zonkracht even sterk of zelfs sterker zijn dan op een warme dag. Hierdoor kan je huid ook beschadigen of verbranden bij bewolkt weer en lagere temperaturen. Alleen het zonkrachtcijfer van die dag geeft het goed aan wanneer je je moet beschermen (bij zonkracht 3 of hoger). Je kunt de zonkracht checken op de weerapp op je telefoon of op de website van het KNMI.

Ongeveer 80% van de zonnestralen gaat door wolken of mist heen, zodat je ook bij bewolkt weer en lagere temperatuur gemakkelijk kunt verbranden. Een strandparasol houdt 40 tot 50% van de uv-stralen tegen, terwijl de rest van de straling via reflectie en verstrooiing de huid bereikt. Bovendien laat een parasol ook straling door, afhankelijk van het soort stof.

Zelfs bij bewolking of bij gebruik van een parasol kan de huid dus nog verbranden. Bron NVDV

Zonkracht is best ingewikkeld, omdat je het niet kunt voelen. Maar, het is een hele belangrijke factor om te bepalen hoe goed je je moet beschermen tegen de zon. Hoe hoger de zonkracht, hoe sneller je huid beschadigt of verbrandt. In Nederland loopt de zonkracht van 0 tot ongeveer 10. Vanaf zonkracht 3 is het al nodig om je te beschermen. Het KNMI geeft de zonkracht verwachting per dag, net als weersvoorspellingen dus! Je kan de zonkracht checken op https://www.KNMI.nl en https://www.weeronline.nl en op de weer-app op je telefoon!

De zonkracht is een maat voor de hoeveelheid ultraviolette straling (uv) in het zonlicht die de aarde bereikt. De uv-index is hetzelfde als zonkracht maar wordt vooral in het buitenland gebruikt als term. Uv--straling staat voor uv-A en uv-B straling die de aarde (en dus ook onze huid) bereiken en voor uv-C straling die de aarde niet bereikt.

De huid van kleine kinderen is gevoeliger voor beschadiging door zonlicht dan de huid van volwassenen. Bovendien verhoogt de totale hoeveelheid zonlicht en vooral het aantal zonverbrandingen die iemand in de kindertijd oploopt het risico op huidkanker (vooral op melanoom, de kwaadaardigste en veelal dodelijke vorm van huidkanker) op latere leeftijd. Goede bescherming is dus belangrijk! Dit betekent natuurlijk niet dat kinderen niet buiten mogen komen. Houd baby’s en kinderen tot 1 jaar uit direct zonlicht. Bescherm jonge kinderen daarnaast door middel van kleding, hoedjes en parasols. De gebruikte stoffen moeten dicht geweven zijn en de kleding moet armpjes en benen bedekken. Zonnebrandmiddelen, liefst waterproof en tenminste factor 30 met uv-A bescherming, moet je regelmatig opnieuw insmeren, zeker wanneer kinderen in het zand of het water spelen. Ook voor kinderen is het verstandig om een zonnebril te dragen die tegen uv-A en uv-B beschermt.

Je kunt kinderen heerlijk buiten laten spelen! Maar neem beschermingsmaatregelen als de zonkracht 3 of hoger is. Zoek, zeker bij hoge zonkracht, de schaduw op en laat hen daar spelen. En zorg dat je kind goed beschermd is door kleding en door ze regelmatig in te smeren met zonnebrandcrème met SPF 30 of hoger die ook uv-A bescherming biedt.

Jazeker! Ook al is de kinderhuid kwetsbaar en bescherming dus extra belangrijk in deze fase, ook een volwassen huid beschadigt door de zon als je je niet beschermt! Het risico op huidkanker kun je eigenlijk zien als een optelsom van zowel het aantal zonverbrandingen als de totale hoeveelheid zonlicht die je huid heeft opgevangen in je leven. Als je bijvoorbeeld op je 65e nog veel extra zonschade oploopt, vergroot dat je risico op huidkanker als je ouder bent.

Jazeker! Je zal het misschien niet verwachten, maar de zon is tijdens wintersport intens waardoor bescherming extra belangrijk is. Allereerst bevindt je je op grote hoogte, waar de uv-straling sterker is. Daarnaast reflecteert zonlicht op de sneeuw, waardoor de straling van twee kanten komt.

Uv-B-stralen kunnen niet door glas heen. Uv-A-stralen echter wèl! Je wordt dus maar deels beschermd door glas.

Ons lichaam maakt vitamine D aan als we in buiten zijn in de lente en zomer. Gedurende deze zonnige maanden maak je dagelijks genoeg vitamine D aan als je een kwartiertje per dag je handen blootstelt aan de zon. En dit kan gewoon met zonnebrandcrème op! Zonnebrandcrème vermindert de vitamine D aanmaak namelijk niet.

Even je huid laten wennen door onbeschermd in de zon te gaan zitten? Niet verstandig. De zon is in de lente al net zo sterk als in de zomer, dus je loopt al gauw risico om je huid te beschadigen. Daarnaast is je huid na de winter extra gevoelig voor de eerste zonnestralen, dus goede bescherming is belangrijk! Dus hier geldt: bescherm je huid vanaf zonkracht 3 of hoger en combineer in lente en zomer altijd "weren, kleren en smeren". Geniet, maar verbrand niet!

Ja, de voorjaarszon is even krachtig als de zomerzon. De voorjaarszon kan op momenten zelfs ietsjes kráchtiger zijn dan de zomerzon. Hoe zit dat? Op 21 juni, de langste dag van het jaar, staat de zon op zijn hoogst en is dan het krachtigst van het jaar. Aan beide zijden van het hoogste punt op 21 juni heeft de zonkracht hetzelfde verloop. Bij onbewolkte hemel zal de zonkracht op 21 april (2 maanden voor de langste dag) en op 21 augustus (twee maanden na de langste dag) dus ongeveer even groot zijn. Echter, in het begin van de lente kunnen er mini-ozongaatjes bij de Noordpool ontstaan. Als de wind dan onze kant op staat, waait die dunne ozonlaag ook onze kant op. Door die dunnere ozonlaag worden de zonnestralen minder gefilterd, waardoor ze sterker de aarde (en dus onze huid) bereiken. De zonkracht kan daardoor dus in het voorjaar extra sterk zijn.

Nee. De straling die je krijgt onder de zonnebank vergroot je kans op huidkanker, en dan vooral de meest gevaarlijke vorm melanoom. Allereerst omdat je onbeschermd bent én een hoge dosis uv-straling ontvangt in een korte tijd, waardoor het gevaarlijker is dan de straling van echt zonlicht. Aangezien mensen zich vaak niet beschermen wanneer zij onder de zonnebank gaan, is het risico op huidbeschadiging juist nog groter dan wanneer je buiten in de zon ligt. Daarnaast vang je veel meer straling onder de zonnebank omdat je naakt bent. Tot slot, door uv-A-straling in zonnebanken krijg je ook nog eens sneller rimpels.

De grootste risicofactor voor huidkanker is overmatige blootstelling aan zonlicht (uv-straling) en/of kunstmatig licht van de zonnebank. Huidschade in de kindertijd is daarnaast een belangrijke risicofactor voor het ontstaan van huidkanker op latere leeftijd. Uv-straling beschadigt de huid; hoe vaker en ernstiger de huid verbrandt, hoe meer de huid onherstelbaar wordt beschadigd. Het risico op huidkanker kun je eigenlijk zien als een optelsom van zowel het aantal zonverbrandingen in je leven als de totale hoeveelheid zonlicht die je huid heeft opgevangen.

Dat is verschillend. Vaak heb je een zonverbranding niet door wanneer je in de zon bent en besef je achteraf pas dat je huid verbrand is. Bij een verbranding is de huid roodverkleurd, voelt de huid pijnlijk en strak aan, en kunnen er zelfs blaren ontstaan. Ook al is je huid maar lichtjes rood, dan spreek je al van een zonverbranding en dus een beschadiging van de huid.

Voor kinderen geldt hetzelfde als voor volwassenen. Wanneer de huid rood is, is de huid al verbrand. Vaak doet de huid ook pijn. Wanneer de huid hevig verbrand is, kan het zijn dat er ook blaren ontstaan. Ga in het geval van blaren langs bij de huisarts. Wanneer je kind al verbrand is, is het belangrijk om je kind uit de zon te houden, want anders wordt het van kwaad tot erger. Koel de huid van je kind door een natte handdoek of aloëveragel te smeren.

Zodra je merkt dat de huid verbrand is, moet je zo snel mogelijk uit de zon te gaan. Je kan het beste de huid met een natte doek koelen om de pijn te verminderen. Als de huid blaren laat zien, raak de huid dan niet aan. Het gebruik van paracetamol kan helpen om de pijn te verlichten. Na een zonverbranding is het slim om ten minste 3 dagen zoveel mogelijk uit de zon te blijven zodat je huid een kans krijgt zich te herstellen. Ook kan je je huid insmeren met aloëveragel om je huid te kalmeren en te verkoelen.

Onbeschermd zijn tegen zon heeft verschillende nadelige effecten op de korte én lange termijn. Op de korte termijn verbrandt je huid, en op de langere termijn loop je risico op huidkanker, huidafwijkingen, huidveroudering (rimpels) en pigmentvlekken.

Er bestaan drie soorten uv-straling: uv-A, uv-B, en uv-C. Uv-A is straling die het hele jaar door de aarde bereikt. Uv-A straling vergroot het risico op huidkanker en zorgt voor rimpels en pigmentvlekken. Je kunt uv-A ook wel onthouden door de A van ‘aging’, wat veroudering betekent. Uv-B straling veroorzaakt huidverbranding en op langere termijn huidkanker. Uv-B kan je onthouden door de B van ‘burning’, wat verbranden betekent. Uv-C straling komt niet door de ozonlaag heen en bereikt de aarde (en onze huid) dus niet.