Aften zijn pijnlijke, oppervlakkige, ronde tot ovale, grijs-witte zweertjes in de mond, die omgeven zijn door een rode rand. Ze komen vooral voor op de onderzijde van de tong, de mondbodem, het wangslijmvlies, de binnenzijde van de lip, het zachte gehemelte en soms in de keel. Er wordt onderscheid gemaakt tussen kleine en grote aften.

Kleine aften komen het meest voor (90%). De zweertjes zijn kleiner dan 0,5 cm, matig pijnlijk en genezen meestal spontaan binnen 1 tot 2 weken zonder littekenvorming. Deze aften kunnen vaak terugkomen, maar meestal nemen in de loop der jaren het aantal en de ernst van de aanvallen af.

Grote aften zien er hetzelfde uit als kleine aften, maar zijn groter dan 1 centimeter en ook dieper. Ze genezen langzaam in een periode van vele weken en laten een litteken achter. Deze zweren kunnen hevige pijn, koorts en algemene ziekteverschijnselen veroorzaken. Dit gaat soms ook samen met aften op de geslachtsorganen (penis, scrotum, schaamlippen, vagina) of rond de anus.

• Emotionele stress

Stress wordt als een belangrijke uitlokkende factor beschouwd.

• Hormonale factoren

Een duidelijk verband tussen aften en de menstruatie is nooit aangetoond. Toch komt het af en toe voor dat aften bij vrouwen verdwijnen tijdens het gebruik van een anticonceptiepil of tijdens de zwangerschap.

• Virussen en bacteriën

Virussen en bacteriën zijn ooit beschouwd als mogelijke oorzaken van aften, maar dat is nooit bewezen. Ook het herpesvirus (dat koortsblaasjes veroorzaakt) speelt bij aften geen rol. Aften zijn dan ook niet besmettelijk.

• Erfelijke factoren

Een erfelijke factor speelt vermoedelijk een rol. In de families van mensen met aften komen ook vaak anderen met aften voor.

• Voedselovergevoeligheid

Allerlei voedingsmiddelen, conserveermiddelen en kleurstoffen worden verantwoordelijk gehouden voor het ontstaan van aften, maar dat is nooit bewezen. Een enkele keer kan een reactie op voeding niet worden uitgesloten.

• Geneesmiddelen

Van medicijnen die het afweersysteem onderdrukken, is bekend dat ze op aften gelijkende zweren kunnen veroorzaken. Datzelfde geldt voor bepaalde pijnstillers, zoals ibuprofen en aspirine.

• Ziekten die aften kunnen veroorzaken

Vooral grote aften kunnen een uiting zijn van een onderliggende ziekte. Hiertoe behoren de ziekte van Behçet, bloedziekten (door gebrek aan ijzer, vitamine B12 of foliumzuur) en darmziekten zoals Coeliakie (overgevoeligheid voor gluten), de ziekte van Crohn en Colitis ulcerosa. Ook mensen die met HIV geïnfecteerd zijn, kunnen op aften gelijkende zweren in de mond krijgen.

Probeer na te gaan of er factoren of omstandigheden zijn die de aften lijken uit te lokken. In dergelijke gevallen kun je proberen deze factoren te vermijden. Wees verder voorzichtig met tanden poetsen en flossen, zodat je geen wondjes in het mondslijmvlies krijgt.

Bij de meeste patiënten is er geen aanwijsbare oorzaak van de klachten en zullen met enige regelmaat en soms gedurende vele jaren, nieuwe aanvallen van aften optreden. Het aantal en de ernst van deze aanvallen nemen meestal in de loop der jaren af. Bij slechts ongeveer 10% van de patiënten met aften wordt een uitlokkende factor of ziekte gevonden. Als die oorzaak verholpen kan worden, zullen de aften waarschijnlijk verminderen of verdwijnen.