Lymfoedeem ontstaat als er te veel lymfevocht wordt aangemaakt of als dit niet goed wordt afgevoerd. Dit kan ontstaan als de lymfebanen of lymfeklieren afwezig zijn of niet goed werken.

• Aangeboren (primair) lymfoedeem

Bij een aangeboren (primair) lymfoedeem zijn de lymfevaten of lymfeklieren niet helemaal goed aangelegd of werken niet goed. Dit ontstaat al in de baarmoeder. Het dik zijn van bijvoorbeeld de benen kan dan al zichtbaar zijn bij de geboorte. Maar meestal ontstaat dit dikker worden van de armen of benen tussen de puberteit en het 35e levensjaar.

• Niet-aangeboren (secundair) lymfoedeem

Dit ontstaat door invloeden van buitenaf waardoor de lymfevaten of lymfeklieren beschadigd zijn geraakt. Denk hierbij aan beschadiging door verbranding van de huid, een botbreuk, een operatie of wondroos.

Meestal kan het systeem van lymfevaten en lymfeklieren al dat vocht gewoon niet aan. Het is dan overbelast. Dit kan komen doordat er te veel lymfevocht wordt aangemaakt. Bij anderen wordt het minder goed afgevoerd. Dit kan als de spieren minder gebruikt worden. Dit oedeem kan bijvoorbeeld ontstaan als je je kuitspieren niet kunt gebruiken. Denk hierbij aan mensen die in een rolstoel zitten.

Ook mensen met veel overgewicht kunnen lymfoedeem krijgen doordat het vocht niet goed wordt afgevoerd. Vaak wordt ook oedeem gezien bij langer bestaande spataderen.

Lymfoedeem kan ook ontstaan na behandeling van kanker. Hierbij zijn dan lymfeklieren en lymfevaten verwijderd of beschadigd door operatie en / of bestraling. Als iemand kanker in de lymfeklieren heeft, kan er ook lymfoedeem ontstaan.

Meestal krijg je eerst een zwaar en moe of ‘strak’ gevoel in een arm of been. Je arm of been kan dik worden. Je kunt ook pijn of prikkels voelen. Andere mensen met lymfoedeem merken dat ze een arm of been minder goed kunnen bewegen. Verder kan de huid dik zijn met bultjes. De nagels kunnen langzamer groeien of brokkelig zijn. Er is ook meer kans op huidinfecties (wondroos) waardoor het lymfoedeem snel kan verergeren.

Volledig genezen van lymfoedeem is vaak moeilijk. Soms is het mogelijk de oorzaken te behandelen. Als de oorzaken van lymfoedeem, zoals overgewicht of weinig beweging, verminderen dan zal het lymfoedeem sterk verbeteren.

De meeste mensen met lymfoedeem hebben weinig last als ze de therapeutisch elastische kous dragen, blijven bewegen en hun huid goed verzorgen. Het is belangrijk dit het hele leven te blijven doen. Anders kan het lymfoedeem weer terugkomen of verergeren.

• Voorkomen van wondjes, omdat dit bij lymfoedeem sneller tot infecties kan leiden.

• Loop nooit op blote voeten, dus ook thuis niet. Draag altijd schoenen of badslippers

• Probeer insectenbeten te voorkomen, krab ze niet open

• Behandel een schimmelinfectie aan de voeten zo snel mogelijk, zodat er geen bacteriën in een wondje kunnen komen (voorkom ‘wondroos’)

• Gebruik bij het weghalen van haren op bijvoorbeeld je benen of onder je oksels een crème, in plaats van een scheermesje

• Wees voorzichtig met prikken, snijden en branden

• Neem bij kneuzingen, verstuikingen of ontstekingen in het lichaamsdeel waar je lymfoedeem hebt contact op met een arts

• Als er toch een wondje is ontstaan, maak dit dan schoon met een desinfecterend middel en doe er een pleister op

• Zorg voor een goede verzorging van de huid en de nagels

• Smeer regelmatig een zalf of vette crème op je huid. Hierdoor krijg je geen ruwe, droge huid en geen kloofjes. In kloofjes kunnen bacteriën komen

• Als je arm of been rood wordt en je krijgt koorts, is het belangrijk om contact met een arts op te nemen

• Draag handschoenen bij vuil huishoudelijk werk, tuinieren en klussen bij lymfoedeem van de armen

• Beweeg veel. Het gebruiken van de spieren helpt bij het afvoeren van vocht